Kalendarium
Louis Régamey (1817-1900) dziadek pianisty i kompozytora, ewangelik z rodu patrycjuszy Lozanny i kantonu Vaud osiedla się w Wilnie w ówczesnym Cesarstwie Rosyjskim, a w 1843 uzyskuje prawo do nauczania języka francuskiego. W 20.09.1846 zawiera małżeństwa z Polką, Kazimierą Bogdanowicz, a następnie przenosi się do Kijowa, gdzie rodzina Regameyów ulega silnej polonizacji. Zostaje profesorem języka francuskiego w I Kijowskim Gimnazjum. 3.12.1883 staje się poddanym cara Rosji, w 1884 odchodzi na emeryturę udekorowany orderem Św. Włodymyra.
Konstanty Kazimierz, urodzony 21.07.1879, w Żmierynce koło Winnicy na Podolu w majątku rodzinnym ojca Rudolfa Feliksa Gabriela Régameya (1852-1891) i matki Marii Zelenay-Regamey-Bucholz pochodzenia węgiersko-włoskiego. Miał siostrę Helenę (wyszła za mąż za Aleksandra Dobrowolskiego i przenieśli się do Warszawy, zmarła tu w 1958) oraz dwóch braci: Ludwika Stanisława Mariana (mieszkał i pracował jako inżynier w Bydgoszczy, a w 1920 został prezydentem miasta, później emigrował do Tuluzy, gdzie mieszkał do śmierci w 1967) oraz Leona.
Po przedwczesnej śmierci ojca Rudolfa Feliksa w 1891 w Odessie, dwunastoletni Konstanty Kazimierz wychował się w domu swojej matki Marii Zelenay, która po śmierci męża wychodzi powtórnie za Stanisława Bucholza, zawiadowcę stacji w Odessie. Tu Konstanty Kazimierz uczęszcza do gimnazjum, które kończy w 1897. Pogłębia znajomości języka polskiego i polskich tradycji dominujących w domu, a z czasem stały się dla niego w życiu najważniejsze i które wpoił także swemu synowi Konstantemu Regameyowi, wykształconemu już w Warszawie.
Wobec braku konserwatorium w Kijowie Konstanty Kazimierz udaje się na studia do Petersburga i w Konserwatorium Petersburskim uzyskuje dyplom w klasie fortepianu A. N. Jesipowej. Do Kijowa powraca z Lydią Slawicz, także późniejszą dyplomantką Jesipowej. Lidia Slawicz: Lydia Nikołajewna Brailoff-Slavitch (1983-1964) zostanie jego żoną. Aby uzyskać prawo do założenia szkoły muzycznej Konstanty Kazimierz zmuszony jest przyjąć poddaństwo cara Rosji.
Jest na liście studentów na Uniwersytecie św. Wołodymyra w Kijowie (studia kończy 1905).
Zostaje nauczycielem w renomowanej Szkole Muzycznej M. A. Tutkowskiego, zatrudniającej wielu wybitnych polskich muzyków i pedagogów.
9.04 w Kijowie zawiera ślub z Lydią Slawicz.
Powstaje Szkoła Muzyczna Slavich-Régamey w pomieszczeniach pałacowych przy ul. Puszkinskiej 32 (gdzie siedzibę ma do dzisiaj Narodowy Związek Kompozytorów Ukrainy).
15/28 grudnia rodzi się ich jedyny syn Konstanty, na tym samym piętrze, co założona przez nich szkoła muzyczna.
„Szkoła Muzyczna Małżeństwa [suprugow] K.K. Regamey i L.N. Slawicz-Regame” znajduje nową siedzibę przy bulwarze Bibikowskim nr 36 (dzisiaj bulwar Szewczenki).
Petersburg, zakończenie studiów Lidii Slawicz u A. N. Jesipowej (1909/1910 otrzymuje dyplom eskternistyczny).
Przyjęto uchwałę Ustaw szkoły Lidii Nikołajewny Slawicz-Regamew Kijowie.
Opublikowano także regulamin funkcjonowania szkoły Pravila shkoly Slawicz-Regame w Kijowie.
Wydawnictwo G. I. Indzhishek (Kijów-Baku), obsługujące Carskie Towarzystwo Muzycznego, wydaje drukiem pieśni do słów poetów rosyjskich i utwory solowe i kameralne K.K. Regameya oraz utwory pedagogiczne i ich opracowania.
Przenosiny szkoły na ul. Funduklijewską nr 44 (później ul. Lenina). W wydawnictwie Indzhishka Regamey przygotowuje serie opracowań utworów pedagogicznych (pisze także Predisloviye), m.in. Sobraniye progressivno-raspredelennykh etyudov, vol. 1-12, zawiera także około dziesięciu etiud skomponowanych przez niego samego.
Szkoła zyskuje wyższą rangę i zostaje przekształcona w Muzyczno-Pedagogiczny Instytut L.N. Slavich-Regame; w 1920 staje się czteroklasową zawodową szkołą muzyczną. Jednakże małżeństwo Slavich-Regamey przeżywa kryzys, a poważnie chory Konstanty Kazimierz rozważa opuszczenie Kijowa.
Lydia Slavich podejmuje decyzję o rozstaniu i samotnej ucieczce z Konstantym z porewolucyjnej Ukrainy do Polski (przez Krym, Bułgarię, Rumunię i Lwów, dotarli w maju 1920 do Warszawy).
Wyjazd chorego Konstantego Kazimierza do Taganrogu w Rosji nad Morzem Azowskim, do domu jednej ze swoich uczennic, gdzie znajduje pomoc i opiekę. Wracając do sił podejmuje okresową pracę w Konserwatorium Muzycznym w Taganrogu. Zamkniecie granicy z Rosją podczas rządów Symona Petlury na Ukrainie, trwająca wojna domowa i porewolucyjne zamieszki uniemożliwiały powrót Konstantego Kazimierza.
K.K. Regamey podejmuje decyzję o powrocie do Kijowa i kontynuowanie dalszej działalności muzycznej i pedagogicznej w III Zawodowej Szkole Muzycznej, w przekształconej przez władze sowieckie w ich dawnej szkole. Dlatego też nie spotkał już nigdy żony ani syna, z którym utrzymywał za wszelką cenę korespondencję, a wobec braku funkcjonowania poczty do Polski, zanosi listy do polskiego poselstwa w Kijowie, co z czasem okazało się dla niego zgubne.
Zawiera małżeństwo z Natalią Machariną z Taganrogu, o 22 lata młodszą swoją uczennicą, która wraz ze swoją matką pielęgnowały Konstantego Kazimierza w chorobie. Narodziny w Kijowie córki Swietłany Konstantynowny z drugiego małżeństwa Konstantego Kazimierza.
Pracuje w rozgłośni radia ukraińskiego czyli w Radiokomitecie w Kijowie, pełni funkcję koncertmeistra odpowiedzialnego za pięciu akompaniatorów, opracowuje aranże orkiestrowe, występuje przed mikrofonem solo i akompaniując w cyklach koncertów prezentacji literatury wokalnej, które prowadził L.N. Rewucki, nadawanych na żywo ze studia Radia Kijów.
Zostaje mianowany profesorem fortepianu w Muzyczno-Dramatycznym Instytucie Mykoły Łysenki. Należał do grona wybitnych muzyków wykładających w Instytucie. Występował na koncertach solowych oraz akompaniował wybitnym śpiewakom M. Filimonowi, D. Rewuckiemu i M. Boczarowowi. W tych latach prowadził ożywioną działalność koncertową, należąc do elity kulturalno-artystycznej Kijowa posługiwał się językiem polskim w piśmie i mowie. Należał także do ekskluzywnego Towarzystwa Muzycznego im. M. Leontowicza.
Likwidacja Muzyczno-Dramatycznego Instytutu Mykoły Łysenki przez władze sowieckie i aresztowania wśród wykładowców i artystów muzyków.
K.K. Regamey otrzymuje polecenie od władz sowieckiej Ukrainy zorganizowania Polskiego Zespołu Pieśni i Tańca w Kijowie, którego zostaje mianowany kierownikiem. Organizuje nabór polskiej młodzieży z regionu Żytomierza. Po okresie wstępnego szkolenia zespół pod kierownictwem K.K. Regameya daje pierwsze koncerty (noty o powstaniu zespołu i początkach działalności w „Radiańska Muzyka” 1936 i 1937).
Spisy członków zespołu narodowości polskiej przejmuje NKWD i dokonuje aresztowań wśród śpiewaków, muzyków i tancerzy zespołu.
K.K. Regamey zostaje także zatrzymany przez NKWD i osadzony w więzieniu w Kijowie. Jest oskarżony o szpiegostwo na rzecz „burżuazyjnej Polski”. W trakcie przesłuchania przyznaje otwarcie, że odwiedzał poselstwo polskie.
Sporządzenie aktu oskarżenia.
K.K. Regamey otrzymuje wyrok śmierci zatwierdzony przez najwyższe władze ZSRR.
Zostaje rozstrzelany w więzieniu w Kijowie. Miejsce pochówku nie zostało rozpoznane do dzisiaj. Domniemanym miejscem jest tzw. były obszar specjalny NKWD w Bykowni na obrzeżach Kijowa (gdzie powstał czwarty polski Cmentarz Katyński).
godzina 24:00
Lidia Slavich, po odbyciu długiej wędrówki z Kijowa osiada w Warszawie i opiekuje się synem Konstantym. Przy nadarzających się okazjach gra również na fortepianie.
Wiosną, zaangażowana przez syna Konstantego Regameya, kompozytora i pianistę, występuje jako pianistka w partii drugiego fortepianu w wykonaniu premierowym Pieśni perskich, na koncercie konspiracyjnym w prywatnym domu państwa Wiśniewskich przy ul. Boduena, a następnie w prawykonaniu oficjalnym w Kawiarni Woytowicza.
Po upadku Powstania Warszawskiego, wraz z synem i jego żoną Anną z Krakowa (córką ministra Władysława Kucharskiego, Anna zm. 1991 w Lozannie) opuszcza Warszawę w marszu wygnańców do obozu w Pruszkowie, stamtąd trafiają do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Od śmierci uratowały ich dokumenty Konstantego Regameya, zaświadczające o pochodzeniu szwajcarskim. Zostają przewiezieni do obozu w pobliżu Hamburga, a następnie przerzucani do innych obozów pracy, gdzie panował głód, aż udaje się im w końcu listopada 1944 dotrzeć do Lozanny, gdzie osiadają na stałe.
Lidia Slavich od przybycia do Lozanny, przebywa tam do śmierci w 1964. Zamieszkując z synem i jego żoną, pracowała jako korepetytorka i akompaniatorka w operze lozańskiej.
Świetłana Konstantynowna Regamey, córka z drugiego małżeństwa Konstantego Kazimierza, zamieszkuje z mężem Borysem Siergiejewiczem Markusem w Moskwie. Mąż jest weteranem drugiej wojny światowej, wydał książkę wspomnieniową. Świetłana Regamey kończy tu studia i rozpoczyna pracę jako inżynier, pracuje nad specjalistycznymi projektami i publikuje artykuły oraz książki o urbanistyce i rekonstrukcji miast (Tallin 1988, Moskwa 1989).
Konstanty Kazimierz Regamey oficjalnie zostaje zrehabilitowany dzięki staraniom jego drugiej żony Natalii Machariny, która wniosła petycję do najwyższych władz Związku Radzieckiego.
Natalia Macharina, druga żona Konstantego Kazimierza Regameya i matka Swietłany Regame, umiera po przyznaniu rehabilitacji dla jej męża.
Konstanty Regamey (zamieszkały i działający w Lozannie) podczas tournée koncertowego jako pianista po Związku Radzieckim ze szwajcarską skrzypaczką Anne-Marie Gründer, dzięki rozwieszonym afiszom spotyka w Moskwie po raz pierwszy swoją przyrodnią siostrę Swietłanę Konstantynowną. Zostaną nawiązane nie istniejące dotąd więzy rodzinne i Swietłana Regame z Moskwy parokrotnie gości w domu Regameyów w Lozannie.
Pierwsza wzmianka – po przełomie demokratycznym na Ukrainie – o Konstantym Kazimierzu Regameyu w ukraińskiej literaturze muzykologicznej. Jest wymieniony wśród innych kompozytorów i muzyków represjonowanych podczas Wielkiej Czystki reżymu Berii, w: Istoria ukrainskoj muzyki, t. 4, red. Ł. O. Parchomienko, Kijów 1992.
Pierwsze parozdaniowe hasło w ukraińskim słowniku Antona Muchy Kompozitori Ukrainy ma ukrainskoi diaspory. Dobidnik, Kijów 2004: Konstanty Kazimierz Regamey, „pianista z pochodzenia Polak” (sic!).
Pierwsze źródłowe hasło o Konstantym Kazimierzu Rudolfowiczu Regameyu, koronujące wieloletnie kwerendy i prace badawcze Jerzego Stankiewicza na terenie Ukrainy, Rosji, Szwajcarii i w kraju, stanowiące pierwszą w światowej literaturze muzykologicznej biografię pianisty i kompozytora, zostaje opublikowane w Encyklopedii Muzycznej PWM (Kraków 2004), dzięki poparciu tych badań i uznaniu ich znaczenia przez redaktor naczelną EM PWM dr Elżbietę Dziębowską.
Na ukraińskich stronach internetowych: Narodowy Istoriko-Memorialnyj Zapovidnyk „Bikiwnianski mogili” [Narodowy Rezerwat Pamięci Historycznej „Bykowniańskie Groby”] po raz pierwszy podaje do publicznej wiadomości, wraz z artykułem Oleny Polidowicz, najważniejsze dokumenty dotyczące aresztowania, przesłuchania i skazania na śmierć Konstantego Kazimierza Regameya.
Pierwsze hasło w języku ukraińskim w nowej Ukraińskiej Encyklopedii Muzycznej autorstwa Jerzego Stankiewicza (z uzupełnieniem literatury ukraińskiej przez Walentynę Kuzyk): Ukraińska muzyczna encyklopedia [w jęz. ukraińskim], red. G. Skripnik, wyd. Narodowa Akademia Nauk Ukrainy, Instytut Sztuki, Folkloru i Etnografii im. M. T. Rilskiego, Kijów 2023, tom 6, Raab-Sjatelskij: hasło Regamey Konstanty Kazimierz, szp. 55-56 (z W. Kuzyk) oraz hasło Regamey Konstanty, szp. 56-57.
Prawa autorskie: Jerzy Stankiewicz
Kraków, 17 października 2024